آشنایی با مزایا و روش‌ نگارش یک طرح کسب و کار موفق

مقدمه

راه‌اندازی هر کسب و کاری نیازمند برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری است و طرح کسب و کار به دنبال همین مسئله است. همان‌طور که در بسیاری از عرصه‌های زندگی همچون تحصیل، ازدواج، سفر یا ورزش سعی می‌کنید به جنبه‌های مختلف تصمیم خود به‌ خوبی فکر کنید و انتخاب‌های صحیحی داشته باشید، برای آغاز یک کسب و کار (هرچند کسب و کار کوچک باشد) باید به تمامی ابعاد پیش‌رو به‌ خوبی توجه کنید و هر آنچه در این حرفه بر روی شما اثرگذار است را تجزیه ‌و تحلیل کنید.

این امر از آنجایی اهمیت دارد که می‌تواند نقشه‌راهی برای شما باشد و مشخص کند آیا مسیری که در آن قدم می‌گذارید در راستای موفقیت قرار دارد یا به بیراهه شکست می‌رسد. به همین علت در سالیان گذشته مفهوم طرح کسب‌و کار به شکل گسترده‌ای مورد توجه مدیران و کارآفرینان قرار گرفته است.

اگر شما هم یک ایده عالی برای خلق یک محصول یا خدمت در سر دارید، اولین گام نوشتن یک طرح کسب‌و کار کامل و جامع است که بتواند شما را برای برداشتن قدم‌های اجرایی یاری کند. نوشتن این طرح کسب و کار حتی هزینه‌ای هم ندارد و فقط یک قلم و کاغذ و نیروی ذهنی کافی است تا قدمی بلند به سوی موفقیت در کسب و کار خود بردارید و آن را از دل طوفان‌ها به سلامت عبور دهید.

طرح کسب و کار چیست؟

طرح کسب‌و کار در واقع سندی است که در آن اهداف تجاری طرح، دلایل تحقق این اهداف، برنامه‌ریزی برای رسیدن به آن‌ها و اطلاعات جامع راجع به وضعیت و شرایط کسب و کار شما بیان شده است. این طرح به‌طور عمده یک فایل متنی شامل شکل‌ها و نمودارها است که افراد با خواندن آن می‌توانند نسبت به اهداف و راه‌حل‌های شما برای توسعه کسب‌و کار، اطلاعات کافی به دست آورند. طرح کسب و کار می‌تواند برای تفهیم هرچه بهتر تیم کاری (داخلی) و یا برای متقاعدسازی سهامداران و مشتریان (خارجی) مورد استفاده قرار گیرد. سایر ذینفعان کسب و کار نیز می‌توانند از این طریق اهداف و طرح‌های عملیاتی را شناسایی کنند.

طرح کسب و کار در واقع قطب نمایی است که می‌تواند وضعیت فعلی شما و راه دستیابی به هدف مورد نظر را به شما و سایر نهادهای درگیر طرح نشان دهد. نوشتن طرح کسب‌و کار به‌ ویژه در دنیای پرتلاطم تجارت امروز به‌عنوان یک پیش‌نیاز به شمار می‌رود که می‌تواند میزان موفقیت‌ طرح پیشنهادی را بسنجد و ریسک سرمایه‌گذاری را مشخص کند.

مزایای طرح کسب و کار

طرح کسب‌و کار در وهله اول به تمامی افراد درگیر در طرح این امکان را می‌دهد که درک کامل و یکسانی از آینده کسب‌و کار داشته باشند. از آنجایی ‌که این سند مکتوب است و برای سالیان سال نگهداری و به‌روزرسانی خواهد شد، می‌توان تمام وظایف و فعالیت‌ها را به‌خوبی در طول یک بازه زمانی محدود و یا حتی برای ده‌ها به راحتی هدایت کرد.

همچنین باید توجه داشت که در فرایند اجرای یک طرح جنبه‌های بسیاری دخیل هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به نیروی انسانی، منابع و امکانات، بازار، رقبا، مشتریان، شرکای کلیدی، ساختار هزینه‌ها، جریان درآمدها، مسائل حقوقی، ارزش پیشنهادی در محصولات و خدمات و بسیاری از مؤلفه‌های دیگر اشاره کرد.

طرح کسب‌و کار بهترین شاخص برای ارزیابی وضعیت کسب و کار برای کارآفرینان و سرمایه‌گذاران است و نبودن آن می‌تواند باعث عدم قطعیت و ناتوانی در پیش‌بینی میزان موفقیت ایده پیشنهادی شود. این طرح همچنین می‌تواند برای سازمان‌ها و افراد مختلف در شرایط متنوعی حیاتی و سودمند باشد. برخی از این شرایطی که طرح کسب و کار در آن‌ها راه‌گشا است عبارت هستند از:

• راه‌اندازی کسب‌و کار جدید توسط کارآفرینان
• توسعه کسب‌و کار موجود از طریق معرفی یک محصول یا خدمت جدید
• خرید یک کسب و کار جدید یا واگذاری امتیاز بین دو مجموعه
• خروج از کسب‌و کار موجود که لازمه آن قرار دادن اطلاعات در اختیار خریداران جدید است

طرح کسب‌و کار به ‌ویژه برای استارتاپ‌هایی که دارای ایده‌های نو و منحصر به ‌فرد هستند و احتیاج به یک سرمایه‌گذار دارند، امری ضروری محسوب می‌شود و همین سند ظاهرا ساده می‌تواند باعث ایجاد مزیت نسبت به سایر رقبای موجود باشد و برای ایده‌ی پیشنهادی، حامیان و سرمایه‌گذاران بسیاری جذب کند.

چگونه یک طرح کسب و کار بنویسیم

طرح کسب‌ و کار ممکن است بین 5 تا 100 صفحه باشد و بسته به نیاز و افرادی که قصد ارائه این طرح به آن‌ها را دارید دچار تغییراتی می‌شود که لازم است پیش از آغاز به نوشتن، تمامی این نکات در نظر گرفته شوند. در ابتدا لازم است تا نکاتی را در رابطه با داشتن یک طرح کسب و کار موفق و هوشمند بدانیم و سپس به اجزای آن جهت تکمیل این طرح وارد شویم.

از مشورت نهراسید

استفاده از مشاوران و افراد کارآزموده می‌تواند مسیر صحیح را به شما نشان دهد. تجربه همیشه یکی از عوامل اساسی موفقیت بوده است.

نوشتن را بارها تکرار کنید

 تصور نکنید که با یک بار نوشتن طرح کسب‌ و کار، کار خود را به اتمام رسانده‌اید. نوشتن این طرح ممکن است ماه‌ها به طول بینجامد و به دفعات مورد بازبینی قرار گیرد.

از مهارت‌های گرافیکی خود استفاده کنید

 برای فهم بهتر مطالب باید سعی کنید از جداول، فرم‌ها، نمودارها و دیگر اشکال ارایه به‌ خوبی استفاده کنید که تسلط به نرم‌افزارهایی همچون پاور پوینت، اکسل و ورد می‌تواند در این زمینه مفید باشد.

خود را جای مشتری بگذارید

موفقیت شما در گرو اقبال مشتریان به محصول و خدمت شماست، پس سعی کنید هر آنچه را طرح‌ریزی می‌کنید با رویکرد رضایت مشتری (و نه صرفاً طبق افکار خود) انجام شود.

طرح خود را تغییر و بهبود دهید

 یک طرح کسب‌و کار خوب در طول زمان به ‌طور پیوسته به‌روزرسانی می‌شود. قرار نیست که کسب‌و کار شما برای ده‌ها سال به یک شکل و شیوه اداره شود، پس بهتر است این تغییرات را در طرح خود لحاظ کنید.

در مجموع هرچند به نظر می‌رسد نوشتن طرح کسب و کار دارای نکات بسیاری است که فرایند نوشتن آن را دشوار می‌کند، اما باید توجه داشت که در اختیار داشتن یک طرح کسب و کار ساده و مختصر که نشان‌دهنده راه باشد، بهتر از طرحی پیچیده است که تکمیل آن باعث وقفه چندماهه در شروع کسب و کار شود. پس بهتر است همین الان دست ‌به ‌کار شوید.

اصول نگارش طرح کسب و کار

طرح کسب‌و کار به‌ طورکلی به سلیقه و ابتکار عمل شما در نوشتن بستگی دارد اما رعایت چارچوب‌ها و اصول نگارش آن است که باعث می‌شود اجزای طرح به‌ خوبی مفهوم نقش‌بسته در ذهن را بیان کند. تقریبا همه کسب و کارهای موفق، طرح کسب و کار موفق دارند و همه این طرح‌های موفق شامل بخش‌های کلیدی زیر می‌شوند:

خلاصه اجرایی

نکات کلیدی در رابطه با کسب‌و کار شما از جمله رسالت، اهداف و مأموریت می‌تواند در این قسمت ذکر شود.

معرفی شرکت (یا استارتاپ)

این بخش شامل مواردی همچون ساختار حقوقی، اعضا، تاریخچه شکل‌گیری، نوع و ماهیت کسب و کار، محل استقرار و خلاصه‌ای از فعالیت‌های صورت گرفته می‌شود.

طرح عملیاتی

 این قسمت توضیح می‌دهد که کسب و کار شما چگونه عمل خواهد کرد و بر چه اساس به ارائه خدمت و محصول خواهد پرداخت. راه‌اندازی فیزیکی، تعیین مسئولیت‌ها و راه‌حل‌های پیشنهادی برای اجرای پروژه در این قسمت وارد می‌شود.

تحلیل بازار

این بخش ارایه‌دهنده یک نمای کلی از وضعیت بازار و مشتریان است. در این بخش مشخص می‌شود که فضای کسب و کار در بازار مورد نظر و تراکنش‌های مالی به‌صورت ماهانه یا سالانه چه قدر است.

تحلیل رقبا

پس از بررسی بازار باید نگاهی به رقبای موجود انداخت و مزیت‌ها و معایب هر یک را بیان کرد. در ادامه نوشتن طرح کسب و کار باید وضعیت خود را نسبت به سایر بازیگران این عرصه مشخص کنیم.

محصول یا خدمت

 پس از بررسی عوامل محیطی، حال نوبت به معرفی محصول یا خدمت خود و پیشنهادات ارزشمند این طرح می‌رسد. تمام ابعاد و ویژگی‌های راه‌حل پیشنهادی را بیان کنید و محصول را کاملاً تشریح کنید.

فروش و بازاریابی

یکی از راه‌های زنده ماندن ایده‌ی شما به فروش رساندن محصول یا خدمت است، پس باید مشخص کنید که از چه راه‌هایی می‌خواهید به این هدف برسید. استراتژی‌های تبلیغاتی، بازاریابی محصول، قیمت‌گذاری، کانال‌های ارتباطی، خدمات پس از فروش و هر آنچه به فروش مرتبط می‌شود را در این قسمت مکتوب کنید.

تیم مدیریتی

 بسیاری از سرمایه‌گذاران و حامیان طرح تمایل دارند بدانند با چه کسانی قرار است کار کنند. بنابراین سعی کنید در این قسمت اطلاعات مفید و قابل‌توجهی از افراد کلیدی حاضر در پروژه ارائه کنید.

برنامه مالی

 تمامی اطلاعات مالی ازجمله هزینه‌های راه‌اندازی، هزینه‌های جاری، ترازنامه، پیش‌بینی‌های هزینه‌ها و درآمدها را در این قسمت وارد کنید.

در پایان نیز هر اطلاعات مستندی که راجع به خود یا محصول در اختیار دارید را ضمیمه طرح کسب و کار کنید. مواردی از جمله رزومه پرسنل کلیدی، مقالات و مصاحبه‌ها، بروشورها و کاتالوگ محصولات، گواهی‌ها و تأییدیه‌های سازمانی می‌تواند به طرح کسب و کار پیوست شود.

دقت کنید که استفاده از زبان گیرا و شیوا و همچنین بیان مطالب به دور از تعصب و به شکلی صحیح و علمی می‌تواند به جلب نظر سرمایه‌گذاران بینجامد. اگر قصد دارید کسب و کار موفقی را اداره کنید لازم است تا در ابتدای امر با خود روراست و صادق باشید و حقایق را (هرچند که تلخ باشد) در طرح خود لحاظ کنید. استراتژی‌های خود را شفاف و دقیق تشریح کنید و تا می‌توانید از تجزیه تحلیل داده‌های علمی و مطالعات کمی استفاده کنید. همان‌طور که به نقاط قوت خود اشاره می‌کنید، نقاط ضعف را نیز بیان کنید و برای رفع آن‌ها به دنبال تدبیر و راه‌حل باشید. همچنین نسبت به پیش‌بینی‌های مالی کاملاً واقع‌بین باشید و از بزرگ‌نمایی بپرهیزید.

سخن پایانی

طرح کسب و کار شاید در ابتدا فقط مجموعه‌ای از اطلاعات ثبت‌شده بر روی کاغذ به نظر برسد، اما همین سند ساده می‌تواند نقشه‌ای باشد که مسیر درست را به شما نشان می‌دهد و شما با استفاده از آن می‌توانید ناخدای کشتی کسب و کار خود در تلاطم و طوفان‌های کسب و کار باشید و کشتی را به مقصد درست هدایت کنید. اگر نکات ذکرشده در مراجع علمی و یا نقطه نظرات افراد باتجربه را در طرح کسب و کار خود لحاظ کنید، بدون شک نقشه راه رسیدن به موفقیت را به‌ خوبی تدوین کرده‌اید و درصد شکست کسب و کار خود را به حداقل مقدار ممکن خواهید رساند.